Lapończycy – rdzenni mieszkańcy Skandynawii

Czy Szwedzi, Norwegowie i Finowie to rodowici mieszkańcy Skandynawii? Nie możemy być tego do końca pewni – w północnej części Półwyspu Skandynawskiego możemy spotkać również Lapończyków (w Skandynawii określanych mianem samer, w polskim funkcjonuje zresztą również nazwa „Samowie”). Dotychczas historykom nie udało się ustalić, kto był pierwszy 😉 Sporo wiemy natomiast o kulturze i języku Lapończyków.

Lapończycy zamieszkują północne regiony Skandynawii już od 10 tysięcy lat. Spora część współczesnych Samów żyje obecnie w dużych miastach Skandynawii, np. Oslo. Kiedyś było jednak zupełnie inaczej. Przed nadejściem XX wieku większość Samów prowadziła wędrowniczy tryb życia. Ich główne zajęcie stanowił połów ryb oraz hodowla reniferów. Pierwotne szwedzkie określenie na rdzennego mieszkania Laponii to lapp, które obecnie ma dość negatywny wydźwięk, stąd też zalecane jest stosowanie bardziej neutralnego same.

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu Samowie spotykali się z dyskryminacją w życiu codziennym. Wyzwiska typu lappjävel („cholerny Lapończyk” – to dość delikatne tłumaczenie) nie należały do rzadkości. W wielu sytuacjach Szwedzi i Norwegowie postępowali podobnie jak kolonizatorzy Ameryki Południowej – chodziło o wyparcie Samów z terenów atrakcyjnych gospodarczo.

Ostatnie dziesięciolecia XIX wieku to ciężki czas w historii Lapończyków. Kraje skandynawskie zaczęły zamykać swoje granice, co znacznie utrudniało Lapończykom prowadzenie wędrówek. Z czasem coraz więcej Samów decydowało się na przejście do osiadłego trybu życia. Wielu z nich ukrywało swoje prawdziwe pochodzenie, chcąc uniknąć szykan ze strony swoich szwedzkich i norweskich sąsiadów. Na szczęście ostatnimi laty sytuacja Lapończyków ulega zmianie. Ich kultura cieszy się coraz większą popularnością – zresztą, nie ma w tym nic dziwnego, bo jest wyjątkowo bogata.

Lapończycy znani są z charakterystycznych, strojów ludowych – to bardzo estetyczne połączenie granatu, czerwieni, żółci i zieleni. Strój często odzwierciedla przynależność do danego rodu, a swoją kolorystyką nawiązuje do flagi Lapończyków. Największą szansę na zobaczenie osoby noszącej taki strój mamy 6 lutego, czyli podczas dnia narodowego Samów.

Czym zajadają się Samowie? Ci, którzy w dalszym ciągu prowadzą tradycyjny lapoński tryb życia utrzymują dietę składającą się głównie z mięsa renifera oraz ryb. W lapońskiej kuchni nie zabraknie również owoców leśnych. W dawnych czasach do zup często dodawano suszoną korę sosny, która jest doskonałym źródłem witaminy C. Dzisiaj raczej nie stosuje jej się w lapońskim jadłospisie. Jeśli macie ochotę na lapońską kuchnię w nowoczesnej odsłonie, możecie wybrać się do restauracji Lap Dånalds w północnej Szwecji, serwującej burgery z renifera 

Samowie są również bardzo muzykalni. Jeśli interesuje was ich kultura, koniecznie musicie posłuchać joikowania – charakterystycznej techniki śpiewania, dawniej używanej w celach rytualnych. Oto przykład z jednego z szwedzkich talent show. Piosenka zaczyna się na 2:36